Kwedamme
Kwedamme of Kwîdamme (Nederlands: Kwadendamme) is 'n durp in de gemeênte Bossele. In 2023 ao 't 985 inweuners, das ok mie de inweuners van 't Langweegje mee-erekend. Kwedamme ligt op Zuud-Beveland in de Zak van Zuud-Beveland. Toet 1970 'oorde Kwedamme bie de gemeênte 'Oedjeskerke. De naem Kwedamme refereert an een kwaeie dam of diek die de 14e eêuwse Vreêlandpolder most beschêrreme tegen de Zweêke.
Omschrieving[bewerk | brontekst bewerken]
J’n eêste idee is da t’r in zo’n klein plekje niks biezonders kan gebeure. Zovee kleine, wat zou dî dan van kunnen komme? Mae toen goeng ‘k ‘r ‘s mie d’n dien en de gindten over prate, en ‘k wist nie wat a ‘k oarden. Op da kleine durpje schien t‘r ’n wienkel te wezen dir a ze bienae aoles verkôôpe: vers broad, lekkere koeken, spulletjes om de waste te doen, en spulletjes om je eigen op te kelven. Je kan t‘r je brieven kwiet, en d’r bin ok medicienen voe a ’t ‘s ‘n keêr minder git. En d’r bliekt nog meêr te wezen: ’n schole mie vee enthousiaste guus. Zovee enthousiast da ze in december 2012 ruum 4000 uro bie mekare brochte voe “Sierius Request”. Iederendeên was t’r mie in de weer ewist. Koekjes bakke, moôie priezen wiggeve mie ‘n loterieë, slaepe in de gymmastiekzaal, twî leuke gasten bie wien a je verzoeknummers in kon diene, en dan gienge ze dînae nog ’s zelf aol ‘t geld mie de bus nî Enschede brienge. ’t Was butengewoon. Op dat durp is t’r ok ’n durps’uus, dat a erund wordt deur ’n jongedame. Je kan t’r lekker ete, in gezelschap van are mensen. Dat is toch leuk, dan oef je nie aoltied alleêne te wezen!
D’r bin ok zo ‘s vee vereênigiengen. Bevoorbeeld ’n fanfare. En dî mo je zunig op weze, wan wat is ’n durp zonder muziek? Ze kunne trouwens wè nog jonge leden gebruke. En vadder is t’r nog ’n voetbalclub, d’r bin twî zangkoren, en gî zo mae deur. En weet je wat a da durp ok nog ei, wier t’r ezeid? De moôiste kerke van eêl Zeêland! Voraol de raemen bin beroemd. Ze worre trouwens kommende jaere eêlemille erestaureerd. En op ’n gedeêlte van ’t dek komme d’r nieuwe leien. En in da gebouw, weet je we wat a dî aolemille op ’t programma stit?’n Bluesvierige, ’n fruitplukdienst, ‘n carnavalsmisse en d’ eênige processie uut de wieden omtrok. Op da durp verkôôpe ze ok nog ‘s d’r eigen bier onder de merknaem Bonifacius, en in ’t Bedde en Broadje schien je ok lekker te kunnen logeren. D’r bin durpen of steden dir a je op je kop mo ge stae voor a t’r wat biezonders gebeurt, maer op da kleine durpje is dat dus glad nie noadig.
Van der Aa omschrieft het durpsje in 1839 as volgt: Kwadendamme of Kwadamme en in de wandeling Den Kwajendam, d. op het eil. Zuid-Beveland, prov. Zeeland, distr., arr. en 1½ u. Z. van Goes, kant. en 1¼ u. Z. O. vau Heinkenszand, gem. en ½ u. W. ten N. van Hoedekenskerke. Men telt er 88 h. en 340 inw., die meest hun bestaan vinden in den landbouw. Dit dorp hetwelk langs den dijk tusschen den Oud-Vrelandschepolder en den Nieuw-Vrelandsche-polder ontstaan is, heeft van dien dijk, den naam van Kwadendam, gekregen. Het was voormaals een gehucht, meest, even als nog, door R. K. bewoond. Toen na de omwenteling in het jaar 1796, ook de R. K. in het vol genot der burgerlijke regten hersteld waren, en vrijheid verkregen hadden, om zich kerkgebouwen te stichten, werd deze, in vele opzigten zeer wel gelegene buurschap, een der beide hoofdpunten, welke tot dat einde op het eil. Zuid-Beveland gekozen werden. De R. K., welke hier 270 in getal zijn, onder welke 100 Communikanten, maken, met de omliggende dorpen, eene stat. uit, welke 800 Communikanten telt, en tot het aartspr. van Holland-en-Zeeland, dek. van Zeeland, behoort, en door eenen Pastoor bediend wordt. De kerk, aan den H. Bonifacius toegewijd, is uit vrijwillige bijdragen gesticht en den 22 October 1801, door B. H. Kokkeling, Pastoor en Landdeken te Middelburg, ingewijd. De eerste Pastoor aldaar was Arnoldus van Kerkhoven, die in bet jaar 1814 naar Overschie vertrok. Deze kerk is een klein gebouw, met een net vierkant torentje en is van een orgel voorzien. De Herv., die hier 70 in getal zijn, behooren tot de gem. Hoedekenskerke. — Men heeft in dit d. geen school, maar de kinderen genieten onderwijs te Hoedekenskerke.
Volksveraelen[bewerk | brontekst bewerken]
De inbrekers bie de pastoor[bewerk | brontekst bewerken]
De inbrekers bie de pastoor is een volksverheal of sage uut Kwedamme. Op ’n zitterdagnacht wazze twî vremde veinters op Kwedamme de wiegerd van de pastoor an ’t trokken. D’n êêjnen stoeng op ’n ladder en d’n aren op de begêêne grond dî nevenan, om de druven an te pakken. De pastoor, die a wat oarden, kwiem uut z’n bède om ’s te gêê kieke, wat à t’r opdee. Zonder leven te mêêken, goen t’n de pastorie uut, den tuun in. En jawel oar, aggauw merkten die wirrat ’t te doen weer en wat à t’r omgieng. Ie goeng d’r nì toe, zachjesan, stapt ’n d’r langs en annêêjns was ’t net, offa te veinters versteve. Die à op te ladder stieng, bleef stêê zôôwas à t’n ’n trosse lossnee en d’r aren bleef stêê mie s’n and nî boven, zôô à t’n van plan was, de trosse an te pakken. De pastoor zeiden glad niks en goeng wee ni z’n bède en de mannen moste zô bluve stêê; ze kusse d’r eigen nog voe gin vimmetje verroere. Zô bleve ze stêê toet d’n are ochend! D’êêjste mēnsen, die à nî de vroegkerke goenge, è ze nog zie stêê, zô tegère bie de wiegerd. Toen à te êêjsten verbie were, kusse ze awwee wig.
Rienkelende altaerschellen[bewerk | brontekst bewerken]
Rienkelende altaerschellen is ok een volksverheal of sage uut Kwedamme. Pastoor Kerremans lag op z’n uterste. Dag en nacht wier d’r bie z’n ewêêkt deur kapelaan Schneiders, Anna Kerremans (’n nichte van de pastoor en een vrouwe (Lena), die vroeger pastoor Kerremans’ meid ewist, toen à t’n nog pastoor was in Oud-Vosmeer. Op ’n èèvend zatte Anna en de kapelaan bie ’t ziekbède, twint Lena in de keuken doende weer. Annêêjns ôôrden z’oalledrie de beste zulvere altaarschellen rienkele. Go, docht de kapelaan, oe êêlt Leen ’t in d’r ôôd om noe om dezen tied de bellen te gêê poesse. En ie gieng nî benee om dat an Lena te vrêêgen. Mè Lena zei, da se ’t ok ehoaren ôô en da se docht, dat Anna bezig was mie de bellen. Dà kon nie, wan Anna en de kapelaan wazze boven bie de pastoor. Dus goenge de kapelaan en moeder in de kerke kieke, mè de zulvere schellen stienge gewoon in de kaste in ’t sacristie. Toch wiste ze oalledrie zeker, da se ’t goed ehôôrn ôô en ze konne ’t nie verklère. ’n pèr uren lêêter begrepe ze ‘t, wan dien eigensten nacht om 1 ure is de pastoor esturve!
Klopgeest[bewerk | brontekst bewerken]
De Klopgeest is ok een volksverheal of sage uut Kwedamme. Tante Nan was in d’r leste ziekte. De femielie wêêkten om burte ’s nachs. Een tante sliep dan d’r êêzeslêêpje op de canapé. Op ’n nacht oarden ze buten op ’t blind kloppe. Ze gieng kieke, mae gin mēns te zien. Ze gieng wee op de canapé ligge, mè amper lag ze, of z’oarden awwee kloppe op ’t blind; dudelijk, ovva t’r êêjn in wou. Ze docht: “’k Zà toenèt niet goed ekek’è.” Dust, ze goeng wee nî buten, riep: “Is t’r volk?” mè ze kreeg gin antwoord. Noggis rommetom ’t uus ekeke, mè niks te zien of t’oaren. Da’s toch eigenarig, doch ze en ze goeng wee ni binnen. Ze zou nog mèr even wachte mie te gî slêêpe. Affijn, ze goeng wee mè ligge. Ze luusterden nog ’n stuitje, mè z’oarden niks. En ze rocht de wind kwiet. Mè op ’n gegeve moment wor ze wakker en awwee, dus voe den derden kêêjr, oarden ze kloppe op ’t blind buten. Voe den derden kêêjr gêê se kieke, roept in den doenker, ovva t’r volk is… Niks t’oaren, niks te zien! Vee ongerust goeng ze den uzen in en ze dust nie mî te gî slêêpe. Ze goeng mè wat an d’r rozenkrans leze en avvast mè ’t êêjn en ’t aar klèrmêêke voe den aren dag: bie ’n zieken in uus is t’r vee te doen dat à in ’n gewoon uusouwen nie voorkomt. Ze docht liever mè nie mî an dat geklop. Mè precies drie dêêgen lêêter is Tante Nan esturve.
Plae'ies[bewerk | brontekst bewerken]
-
Hoeve Kwistenburg bie de Zwìkse Weêl -
Station Kwedamme -
De Rooje Hoeve -
De Zwaekse Weêl in de Zak van Zuud-Beveland -
Hoeve Kaneelpolder, vroegere schuilkerk
[bewerk | brontekst bewerken]
|
|
|
|
|
Ontwikkeling van 't inweunerantal[bewerk | brontekst bewerken]
| Jaer | antal inweuners [2] |
|---|---|
| 1839 | 340 |
| 1873 | 398 |
| 1910 | 530 |
| 1930 [3] | 581 |
| 1960 | 848 |
| 1970 | 843 |
| 2002 | 954 |
| 2005 | 947 |
| 2010 | 952 |
| 2015 | 935 |
| 2020 | 920 |
| 2023 | 985 |
Dialect van Kwedamme[bewerk | brontekst bewerken]
Het voggende verael is geschreve int dialect van Kwedamme:
In de aerke zit ter een nist mie duumtjes. Op een keêr bin de ou:we lui aolebei gaè vliege, om eten voe de jonge te gaèn aelen, en de kleintjes bin stik alleêne tuus ebleve. Nae een stuitje kom de vaoder trug, en ie zei: “Wa gaè ter noe toch om? Wie:n ei dat edae, jongers? Jolder bin glad in paniek!”
“Vaoder,” zegge ze, “der kwam ier net een akelig beêst verbie. Die zag ter zò kwaed en zò akelig uut! Die stoeng mie z’n grôte oagen bie ôns in ’t nist te kieken, en me wiere der zòvee benauwd van!” “Zoa,” zei de vaoder, “en waèr is ten noe?”
“Gindte kant is ten uut’egae,” zegge ze dan. “Wacht mae,” zei de vaoder, “ik za der ’s achteran gae. Rustig mae, jongers, ik za n wè kriege!”
En um der achteran. En net a ten den oek om komt, dan zie ten een leêuw loape, mae ’t duumtje is ter glad nie benauwd voe. Ie gaè bie de leêuw op z’n rik zitte, en ie begun tegen zen te roepen: “Wat ei jie bie mien uusje te zoeken,” zei ten, “en waèrom zit jie mien guus benauwd te maeken?”
Mae de leêuw doe net of a ten niks oôrt, en ie lop gewoon deur. En dan gaè da kleine opneukertje nog vee arder tekeêr. “Jie ei daè niks te zoeken, zegge ’k! En a je ’t nog ’s doet, dan za je ’t gewaere worre!” En sint a ten z’n êne poôtje om’oage doet zei ten: “Ik doe:e ’t liever nie, mae dan trap ik je achter an mekare de rik in.”
En ie vlieg wee trug naè z’n nist. “Zoa jongers,” zei ten, “die ei z’n lesje eleêrd. Die za nie mì trugkomme.”
Noôten[bewerk | brontekst bewerken]
Lienks nae buten[bewerk | brontekst bewerken]
| Gemeênte Bossele |  |
|---|---|
|
Durpen: Baerland · Bossele · Driewehen · 'Eintjeszand · Ellesdiek · Kwedamme · 't Lewedurp · 't Nieuwedurp · Oedjeskerke · Ouwelande · Ovezande · Schrabbekerke · Schraevenpolder · Serenoek · Ternisse |